||om tat sat||

सुंदरकांड.
अथ एकपंचाशस्सर्गः॥

हनुमान् सत्त्ववान् हरिसत्तमः महासत्त्वं तं दशाननम् अव्यग्रः अर्थवत् वाक्यं तं उवाच॥ हे राक्षसेंद्र अहं सुग्रीव संदेशात् इह तव आलयं प्राप्तः। हरीशः भ्राता त्वां कुशलं अब्रवीत्॥भ्रातुः महात्मनः सुग्रीवस्य समादेशं इह च अमुत्र च दर्मार्थ उपहित वाक्यं क्षमम् शृणु ।

रथकुंजिरवाजिमान् बंधुः लोकस्य पितेव सुरेश्वरद्युतिः दशरथः नाम राजा॥तस्य ज्येष्ठ पुत्रः प्रियकरः प्रभुः रामः नाम महातेजा धर्म्यं पम्थानमाश्रितः पितुः निर्देशात् निष्क्रांतः । लक्ष्मनेन सहभ्राता भार्यया सीता च अपि प्रविष्ठः दंडकावनम् ॥ सीता महात्मनः राज्ञो वैदेहस्य जनकस्य सुता सीता पतिव्रता तस्य भार्या वने नष्टा ॥तां देवीं मार्गमाणः सः राजपुत्रः अनुजः सह ऋष्यमूकं अनुप्राप्तः सुग्रीवेण समागतः॥तेन तस्य सीतायां परिमार्गणं प्रतिज्ञातं। रामेण सुग्रीवस्या अपि हरिराज्यं निवेदितुं ( प्रतिज्ञातं)॥ ततः तेन राजपुत्रेण वालिनं मृथे हत्वा सुग्रीवः हर्यृ क्षाणां राज्ये गणेश्वरः स्थापितः॥वाली वानरपुंगवः त्वया विज्ञातपूर्वः च । वानरः रामेण संख्ये एकेन शरेन निहतः॥सुग्रीवः सत्य संगरः हरीश्वरः स सीता मार्गमाणे व्यग्रः दिशः सर्वान् हरीन् संप्रेषयामास ॥

हरीणां सहस्राणि शतानि नियुतानि च ताम् सर्वासु दिक्षु अथश्च उपरि अंबरे च मार्गंते॥हरिवीराः महाबलाः असंगतयः शीघ्राः केचित् वैनतेयसमाः केचित् अनिलोपमाः।

अहं हनुमान् नाम मारुतस्य औरस सुतः । सीतायास्तु कृते तूर्णम् शतयोजनं आयतं समुद्रं लंघयित्वैव दिदृक्षु रिहागतः ॥भ्रमता मया ते गृहे जनकात्मजा दृष्टा। भवान् दृष्टधर्मार्थः ।तपः कृतपरिग्रहः । तत् महाप्राज्ञ त्वं परदारान् उपरोद्धं न अर्हसि॥

भवद्भिः बुद्धिमानः धर्मविरुद्धेषु बह्वापयेषु मूलधातिषु कर्मसु न सज्जंते हि ॥लक्ष्मणमुक्तानां रामकोपानुवर्तिनाम् शराणां अग्रतः स्थातुं देवासुरेष्वपि कः शक्तः॥राजन् राघवस्य व्यलीकं कृत्वा सुखं अवाप्नुयात् त्रिषु लोकेषु कश्चन न विद्येत् ॥ तत् त्रिकालहितं धर्म्यं अर्थानुबंधि च वाक्यं मन्यस्व। नरदेवाय जानकी प्रतिदीयताम्॥मया इयम् देवी दृष्टाहि यत् दुर्लभं इह लब्धं । उत्तरं यत् कर्म शेषं तत्र राघवः निमित्तं॥

तथा शोकपरायणा इयं सीता मया लक्षिता पंचास्यं पन्नगीं इव यां गृह्य नाभिजानासि॥अत्यर्थं विषसंसृष्टं भुक्तं अन्नं इव इयं सासुरैः अमरैः अपि औजसा जरयितुं न शक्या ॥ तपः संतापलब्धः ते यः अयं धर्मपरिग्रहः आत्मप्राणपरिग्रहः सः नाशयितुं न न्याय्यः॥भवान् तपोभिः आत्मनः सासुरैः देवैः याम् अवध्यतां समनुपश्यसि तत्रापि अयं महान् हेतुः ॥ सुग्रीवः अयं देवः न। न असुरः । न राक्षसः । न दानवः। न गंधर्वः। न यक्षः । न च पन्नगः।राजन् तस्मात् प्राण परित्राणं कथं करिष्यसि॥

’धर्मोपसंहारं अधर्मफलसंहितं । न तु तत् फलमेव अन्वेति धर्मश्च अधर्म नाशनः॥भवता धर्मफलं प्राप्तं तावत् अत्र संशयः न । अस्य अधर्मस्य फलं अपि क्षिप्रमेव प्रपत्स्यसे॥ जनस्थानवधं बुद्ध्वा तथा वालिवथं बद्ध्वा रामसुग्रीव सख्यं च आत्मनः जितं बुद्ध्यस्व॥अहं एकः अपि सवाजिरथकुंजराम् लंकां नाशयितुं कामं शक्ताः खलु । एषः तु निश्चयः न॥ रामेण हर्यक्षुगण सन्निधौ यैः सीता प्रधर्षिता अमित्राणां उत्सादनं प्रतिज्ञातं हि ॥रामस्य अपकुर्वन् साक्षात् पुरंदरः अपि सुखं न आप्नुयात् । त्वत् विधः किं पुनः॥

यां सीता इति अभिजानासि या इयम् ते वशे तिष्ठति तां सर्वलंकाविनाशिनीं काळरात्रि इति विद्धि॥तत् सीताविग्रहरूपिणा स्वयं स्कन्धावसक्तेन कालपाशेन अलं । आत्मनि क्षेमम् चिन्त्यताम् ॥ तेजसा दग्धाम् रामकोपप्रपीडिताम् दह्यमानां साट्टप्रतोलिकां इमां पुरीं पश्य ॥स्वानि मित्राणि मंत्रींश्च ज्ञातीन् भातॄन् सुतान् हितान् भोगान् दारांश्च लंकां च विनाशं मा उपानय॥

राक्षस राजेंद्र मम दूतस्य वानरस्य विशेषतः रामदासस्य सत्यं वचनं शृणुस्व ॥रामः महायशः सर्वान् लोकान् सभूतान् स चराचरान् सुसंहृत्य पुनरेव तथा स्रष्टुं शक्तः ॥

विष्णुतुल्यपराक्रमं रामं प्रतियुध्येत देवासुरनरेंद्रेषु यक्षरक्षोगणेषु च सर्वेषु विद्याधरेषु गन्धर्वेषु उरगेषु च सिद्धेषु च किन्नरेन्द्रेषु सर्वतः पतत्रिषु सर्वभूतेषु सर्वत्र सर्वकालेषु नास्ति॥ सर्वलोकेश्वरस्य राजसिंहस्य रामस्य एवं उत्तमम् विप्रियं कृत्वा तव जीवितम् दुर्लभं ॥ निशाचरेंद्र देवाश्च दैत्याश्च गन्धर्वविध्याधरनागयक्षाः सर्वे लोकत्रयनायकस्य रामस्य समरेषु स्थातुं न शक्ताः ॥ युधि रामवध्यं स्वयम्भूः चतुराननः ब्रह्मा वा त्रिनेत्रः त्रिपुरांतकः रुद्रो वा इंद्रः सुरनायकः महेण्द्रः वा त्रातुं न शक्ताः॥

अप्रतिमः सः दशाननः अदीनवादिनः कपेः सौष्टवोपेतं अप्रियं वचः निशम्य कोपविवृतलोचनः तस्य महाकपेः वधं समादिशत् ॥

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये वाल्मीकीये
चतुर्विंशत् सहस्रिकायां संहितायाम्
श्रीमत्सुंदरकांडे एकपंचाशस्सर्गः ॥

|| ओम् तत् सत् ||

సుందరకాండ.
అథ ఏకపంచాశస్సర్గః||

హనుమాన్ సత్త్వవాన్ హరిసత్తమః మహాసత్త్వం తం దశాననమ్ అవ్యగ్రః అర్థవత్ వాక్యం తం ఉవాచ|| హే రాక్షసేంద్ర అహం సుగ్రీవ సందేశాత్ ఇహ తవ ఆలయం ప్రాప్తః| హరీశః భ్రాతా త్వాం కుశలం అబ్రవీత్||భ్రాతుః మహాత్మనః సుగ్రీవస్య సమాదేశం ఇహ చ అముత్ర చ దర్మార్థ ఉపహిత వాక్యం క్షమమ్ శృణు |

రథకుంజిరవాజిమాన్ బంధుః లోకస్య పితేవ సురేశ్వరద్యుతిః దశరథః నామ రాజా||తస్య జ్యేష్ఠ పుత్రః ప్రియకరః ప్రభుః రామః నామ మహాతేజా ధర్మ్యం పమ్థానమాశ్రితః పితుః నిర్దేశాత్ నిష్క్రాంతః | లక్ష్మనేన సహభ్రాతా భార్యయా సీతా చ అపి ప్రవిష్ఠః దండకావనమ్ || సీతా మహాత్మనః రాజ్ఞో వైదేహస్య జనకస్య సుతా సీతా పతివ్రతా తస్య భార్యా వనే నష్టా ||తాం దేవీం మార్గమాణః సః రాజపుత్రః అనుజః సహ ఋష్యమూకం అనుప్రాప్తః సుగ్రీవేణ సమాగతః||తేన తస్య సీతాయాం పరిమార్గణం ప్రతిజ్ఞాతం| రామేణ సుగ్రీవస్యా అపి హరిరాజ్యం నివేదితుం ( ప్రతిజ్ఞాతం)|| తతః తేన రాజపుత్రేణ వాలినం మృథే హత్వా సుగ్రీవః హర్యృ క్షాణాం రాజ్యే గణేశ్వరః స్థాపితః||వాలీ వానరపుంగవః త్వయా విజ్ఞాతపూర్వః చ | వానరః రామేణ సంఖ్యే ఏకేన శరేన నిహతః||సుగ్రీవః సత్య సంగరః హరీశ్వరః స సీతా మార్గమాణే వ్యగ్రః దిశః సర్వాన్ హరీన్ సంప్రేషయామాస ||

హరీణాం సహస్రాణి శతాని నియుతాని చ తామ్ సర్వాసు దిక్షు అథశ్చ ఉపరి అంబరే చ మార్గంతే||హరివీరాః మహాబలాః అసంగతయః శీఘ్రాః కేచిత్ వైనతేయసమాః కేచిత్ అనిలోపమాః|

అహం హనుమాన్ నామ మారుతస్య ఔరస సుతః | సీతాయాస్తు కృతే తూర్ణమ్ శతయోజనం ఆయతం సముద్రం లంఘయిత్వైవ దిదృక్షు రిహాగతః ||భ్రమతా మయా తే గృహే జనకాత్మజా దృష్టా| భవాన్ దృష్టధర్మార్థః |తపః కృతపరిగ్రహః | తత్ మహాప్రాజ్ఞ త్వం పరదారాన్ ఉపరోద్ధం న అర్హసి||

భవద్భిః బుద్ధిమానః ధర్మవిరుద్ధేషు బహ్వాపయేషు మూలధాతిషు కర్మసు న సజ్జంతే హి ||లక్ష్మణముక్తానాం రామకోపానువర్తినామ్ శరాణాం అగ్రతః స్థాతుం దేవాసురేష్వపి కః శక్తః||రాజన్ రాఘవస్య వ్యలీకం కృత్వా సుఖం అవాప్నుయాత్ త్రిషు లోకేషు కశ్చన న విద్యేత్ || తత్ త్రికాలహితం ధర్మ్యం అర్థానుబంధి చ వాక్యం మన్యస్వ| నరదేవాయ జానకీ ప్రతిదీయతామ్||మయా ఇయమ్ దేవీ దృష్టాహి యత్ దుర్లభం ఇహ లబ్ధం | ఉత్తరం యత్ కర్మ శేషం తత్ర రాఘవః నిమిత్తం||

తథా శోకపరాయణా ఇయం సీతా మయా లక్షితా పంచాస్యం పన్నగీం ఇవ యాం గృహ్య నాభిజానాసి||అత్యర్థం విషసంసృష్టం భుక్తం అన్నం ఇవ ఇయం సాసురైః అమరైః అపి ఔజసా జరయితుం న శక్యా || తపః సంతాపలబ్ధః తే యః అయం ధర్మపరిగ్రహః ఆత్మప్రాణపరిగ్రహః సః నాశయితుం న న్యాయ్యః||భవాన్ తపోభిః ఆత్మనః సాసురైః దేవైః యామ్ అవధ్యతాం సమనుపశ్యసి తత్రాపి అయం మహాన్ హేతుః || సుగ్రీవః అయం దేవః న| న అసురః | న రాక్షసః | న దానవః| న గంధర్వః| న యక్షః | న చ పన్నగః|రాజన్ తస్మాత్ ప్రాణ పరిత్రాణం కథం కరిష్యసి||

’ధర్మోపసంహారం అధర్మఫలసంహితం | న తు తత్ ఫలమేవ అన్వేతి ధర్మశ్చ అధర్మ నాశనః||భవతా ధర్మఫలం ప్రాప్తం తావత్ అత్ర సంశయః న | అస్య అధర్మస్య ఫలం అపి క్షిప్రమేవ ప్రపత్స్యసే|| జనస్థానవధం బుద్ధ్వా తథా వాలివథం బద్ధ్వా రామసుగ్రీవ సఖ్యం చ ఆత్మనః జితం బుద్ధ్యస్వ||అహం ఏకః అపి సవాజిరథకుంజరామ్ లంకాం నాశయితుం కామం శక్తాః ఖలు | ఏషః తు నిశ్చయః న|| రామేణ హర్యక్షుగణ సన్నిధౌ యైః సీతా ప్రధర్షితా అమిత్రాణాం ఉత్సాదనం ప్రతిజ్ఞాతం హి ||రామస్య అపకుర్వన్ సాక్షాత్ పురందరః అపి సుఖం న ఆప్నుయాత్ | త్వత్ విధః కిం పునః||

యాం సీతా ఇతి అభిజానాసి యా ఇయమ్ తే వశే తిష్ఠతి తాం సర్వలంకావినాశినీం కాళరాత్రి ఇతి విద్ధి||తత్ సీతావిగ్రహరూపిణా స్వయం స్కన్ధావసక్తేన కాలపాశేన అలం | ఆత్మని క్షేమమ్ చిన్త్యతామ్ || తేజసా దగ్ధామ్ రామకోపప్రపీడితామ్ దహ్యమానాం సాట్టప్రతోలికాం ఇమాం పురీం పశ్య ||స్వాని మిత్రాణి మంత్రీంశ్చ జ్ఞాతీన్ భాతౄన్ సుతాన్ హితాన్ భోగాన్ దారాంశ్చ లంకాం చ వినాశం మా ఉపానయ||

రాక్షస రాజేంద్ర మమ దూతస్య వానరస్య విశేషతః రామదాసస్య సత్యం వచనం శృణుస్వ ||రామః మహాయశః సర్వాన్ లోకాన్ సభూతాన్ స చరాచరాన్ సుసంహృత్య పునరేవ తథా స్రష్టుం శక్తః ||

విష్ణుతుల్యపరాక్రమం రామం ప్రతియుధ్యేత దేవాసురనరేంద్రేషు యక్షరక్షోగణేషు చ సర్వేషు విద్యాధరేషు గన్ధర్వేషు ఉరగేషు చ సిద్ధేషు చ కిన్నరేన్ద్రేషు సర్వతః పతత్రిషు సర్వభూతేషు సర్వత్ర సర్వకాలేషు నాస్తి|| సర్వలోకేశ్వరస్య రాజసింహస్య రామస్య ఏవం ఉత్తమమ్ విప్రియం కృత్వా తవ జీవితమ్ దుర్లభం || నిశాచరేంద్ర దేవాశ్చ దైత్యాశ్చ గన్ధర్వవిధ్యాధరనాగయక్షాః సర్వే లోకత్రయనాయకస్య రామస్య సమరేషు స్థాతుం న శక్తాః || యుధి రామవధ్యం స్వయమ్భూః చతురాననః బ్రహ్మా వా త్రినేత్రః త్రిపురాంతకః రుద్రో వా ఇంద్రః సురనాయకః మహేణ్ద్రః వా త్రాతుం న శక్తాః||

అప్రతిమః సః దశాననః అదీనవాదినః కపేః సౌష్టవోపేతం అప్రియం వచః నిశమ్య కోపవివృతలోచనః తస్య మహాకపేః వధం సమాదిశత్ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే ఏకపంచాశస్సర్గః ||

|| ఓమ్ తత్ సత్ ||